Radioterapia przebieg leczenia

W jaki sposób lekarz planuje leczenie?

Promieniowanie stanowiące podstawę radioterapii może pochodzić z różnorodnych źródeł. Lekarz wyznacza wstępnie obszar objęty napromienianiem oraz tak zwany "punkt lub punkty centrowania", które będą służyły do odtworzenia takiej samej pozycji ciała w trakcie napromieniania. 

Wybór typu i dawki promieniowania uzależniony jest od rodzaju nowotworu na jaki chorujesz oraz od tego, jak głęboko promienie mają wniknąć w twoje ciało. 

Promieniowanie wysokoenergetyczne stosuje się do leczenia różnych odmian nowotworów. 

Po badaniu fizykalnym i analizie historii choroby, lekarz radioterapeuta musi wykonać specjalne badania, aby wyznaczyć obszar leczenia. 

W procesie zwanym "symulacją", pacjent leży nieruchomo na stole, podczas gdy technik uruchamia specjalne urządzenie emitujące promieniowanie rentgenowskie. Lekarz wyznacza wstępnie obszar objęty napromienianiem oraz tak zwany "punkt lub punkty centrowania", które będą służyły do odtworzenia takiej samej pozycji ciała w trakcie napromieniania.

Radioterapeuta zazwyczaj zaznacza punkt centrowania na twojej skórze za pomocą drobnych kropek wykonanych kolorowym, trwałym tuszem, aby wyznaczyć obszar leczenia. Należy zachować ostrożność podczas kąpieli ponieważ oznaczeń tych nie wolno zmyć, aż do momentu zakończenia całego leczenia. Jeżeli po pewnym czasie linie zaczynają blednąć, powiedz o tym swojemu lekarzowi, który poprawi je tak aby były łatwo widoczne. Nie próbuj sam poprawiać oznaczeń w domu.

Kolejny etap leczenia to wykonanie skanów na tomografie komputerowym. Na ich podstawie lekarz wyznacza bardzo precyzyjnie obszar objęty napromienianiem tak aby dotarła do niego maksymalna dawka promieniowania oraz ochronione zostały narządy zdrowe –tak zwane narządy krytyczne , które muszą być chronione przed promieniowaniem.

Na podstawie informacji z symulacji, skanów z tomografii oraz historii choroby, twój lekarz, we współpracy z fizykiem i specjalistą d/s dozymetrii, określi wymaganą dawkę promieniowania, źródło promieniowania oraz liczbę zabiegów. Proces ten zabiera zwykle kilka dni.

Po rozpoczęciu zabiegów, lekarz będzie monitorował proces leczenia, sprawdzając twoją reakcję na leczenie oraz ogólne samopoczucie co najmniej raz w tygodniu. Dla uzyskania maksymalnej korzyści z leczenia bardzo istotne jest odbycie wszystkich zaplanowanych zabiegów.

Jak długo trwa leczenie?

Radioterapia jest zazwyczaj podawana pięć dni w tygodniu przez okres sześciu lub siedmiu tygodni. Kiedy napromienianie wykonuje się w celu paliatywnym, cykl leczenia trwa 1, 2 - 3 tygodnie. 

Taki harmonogram pozwala na chronienie zdrowej tkanki poprzez właściwe rozdysponowanie całkowitej dawki promieniowania. Przerwy w leczeniu podczas weekendów pozwalają na regenerację zdrowych komórek. 

Całkowita dawka promieniowania oraz liczba zabiegów uzależnione są od wielkości i lokalizacji nowotworu, rodzaju raka, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz innych form leczenia stosowanych równolegle.

Co dzieje się podczas każdej wizyty w trakcie leczenia?

W sali zabiegowej, technik radioterapii lub lekarz zlokalizuje obszar leczenia na podstawie oznaczeń na twojej skórze. W czasie każdej sesji napromieniania spędzisz w sali zabiegowej od 15 do 30 minut, ale w ciągu tego czasu będziesz napromieniany jedynie przez 1-5 minut.

Technik radioterapeuta może umieścić specjalne osłony pomiędzy urządzeniem a niektórymi częściami twojego ciała, aby ochronić zdrowe tkanki i narządy. Możliwe jest również zastosowanie plastikowych podkładek i unieruchomień, aby pomóc utrzymać twoje ciało w pożądanej pozycji przez cały czas. 

Podczas zabiegu musisz leżeć kompletnie nieruchomo, tak aby promieniowanie docierało wyłącznie do wyznaczonego obszaru i aby ten sam obszar był napromieniany za każdym razem. Nie ma potrzeby wstrzymywania oddechu - wystarczy oddychać normalnie.

Radioterapeuta opuści salę przed uruchomieniem urządzenia. Maszyna jest sterowana z małego pokoju przylegającego do sali zabiegowej. Będziesz obserwowany na monitorze telewizyjnym lub przez okienko w pokoju z panelem sterowania. Chociaż możesz czuć się osamotniony, pamiętaj, że cały czas jesteś obserwowany przez personel, który może porozumiewać się z tobą przez system głośników.

Urządzenia służące do radioterapii są bardzo duże i wydają różne odgłosy podczas obracania się i namierzania obszaru leczenia z różnych kątów. Z początku ich wielkość i hałas jaki powodują może cię przerażać. Pamiętaj, że maszynami steruje wyszkolony technik. Są one cały czas sprawdzane, aby zagwarantować prawidłowe działanie. Jeżeli niepokoi cię cokolwiek co dzieje się podczas samego zabiegu, porozmawiaj o tym z radioterapeutą.

Promieniowania nie można zobaczyć ani usłyszeć. Prawdopodobnie, nie odczujesz też niczego. Jeżeli odczuwasz jakieś dolegliwości lub dyskomfort podczas zabiegu, natychmiast poinformuj o tym terapeutę. Zabieg można przerwać w każdym momencie.

Jakie są efekty leczenia?

Wskutek radioterapii zewnętrznej twoje ciało nie stanie się radioaktywne. Nie ma żadnej potrzeby unikania kontaktu z innymi ludźmi ze względu na prowadzone leczenie. Obejmowanie, całowanie innych ludzi czy kontakty seksualne nie grożą im napromieniowaniem.

Efekty uboczne radioterapii są najczęściej związane z obszarem poddawanym leczeniu. Twój lekarz i pielęgniarka powiedzą ci o skutkach ubocznych, których możesz się spodziewać i poradzą jak z nimi walczyć. 

Jeżeli zauważysz u siebie jakiekolwiek nietypowe symptomy w trakcie leczenia, takie jak kaszel, pocenie się, podwyższona temperatura lub nieznany dotąd ból, zgłoś to lekarzowi prowadzącemu. 

Większość skutków ubocznych związanych z radioterapią, może być nieprzyjemna, ale nie jest groźna i może być kontrolowana przy pomocy leków lub diety. Zazwyczaj mijają one po upływie kilku tygodni od zakończenia leczenia. Tylko niektóre efekty uboczne mogą trwać dłużej. Wielu pacjentów nie doświadcza żadnych skutków ubocznych.

W trakcie całego leczenia, twój radioterapeuta będzie regularnie sprawdzał efekty leczenia. Możesz nie zdawać sobie sprawy ze zmian zachodzących w obrębie nowotworu, ale zauważysz na pewno złagodzenie bólu, zmniejszenie krwawienia i innych dolegliwości, na które cierpiałeś. 

W przypadku niektórych nowotworów lekarz może zlecić wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej, aby stwierdzić, czy guz ulega zmniejszeniu. Guzy o dość dużym rozmiarze, których gęstość jest większa niż gęstość otaczającej je zdrowej tkanki, można często zobaczyć na standardowym zdjęciu rentgenowskim. 

Lekarz zaleci też prawdopodobnie inne badania, aby upewnić się że promieniowanie w jak najmniejszym stopniu szkodzi normalnym komórkom. Mogą to być rutynowe badania krwi wykazujące poziom białych krwinek i płytek krwi, który może być niższy podczas leczenia niż normalnie.

Co mogę zrobić, aby pomóc sobie w trakcie leczenia?

Każdy organizm reaguje na radioterapię w swój własny indywidualny sposób. Dlatego też, lekarz musi zaplanować, a czasami dostosować plan leczenia indywidualnie dla ciebie. Ponadto, lekarz lub pielęgniarka udzielą ci specjalnych informacji jak dbać o siebie w domu. Będzie to miało związek z rodzajem leczenia jaki otrzymujesz i efektami ubocznymi jakie mogą wystąpić.

Prawie wszyscy pacjenci leczeni napromienianiem muszą dbać o siebie w szczególny sposób, aby ochronić swoje zdrowie i przyczynić się do powodzenia terapii. Poniżej podajemy kilka praktycznych wskazówek, które warto zapamiętać:

• traktuj bardzo delikatnie skórę w obszarze leczenia,
• noś luźną, miękką , bawełnianą odzież na napromienianej części ciała,
• zrezygnuj z krochmalenia odzieży,
• nie trzyj ani nie drap napromienianej skóry,
• nie używaj żadnych mydeł, balsamów, dezodorantów, leków, perfum, kosmetyków, ani innych substancji w leczonym obszarze bez konsultacji ze swoim lekarzem,
• nie używaj plastra samoprzylepnego na leczonej skórze. Jeżeli konieczne jest zabandażowanie danej części ciała należy zastosować papierowy opatrunek. Postaraj się przymocować go poza obszarem leczenia,
• nie ogrzewaj ani nie ochładzaj (plastry rozgrzewające, worki z lodem, itp.) leczonego obszaru. Nawet gorąca woda może zaszkodzić twojej skórze, a więc używaj jedynie letniej wody do przemywania leczonego obszaru,
• jeżeli musisz golić leczony obszar, użyj maszynki elektrycznej, ale wyłącznie po konsultacji ze swoim lekarzem. Nie stosuj żadnych substancji przed goleniem ani kremów do usuwania owłosienia,
• chroń leczony obszar przed promieniowaniem słonecznym. O ile to możliwe, zakryj napromienianą skórę (przewiewną tkaniną lub kapeluszem) przed wyjściem na zewnątrz. Skórę tę należy chronić przed słońcem przez co najmniej rok po zakończeniu leczenia,
• upewnij się, że twój lekarz wie przed rozpoczęciem leczenia o wszystkich lekach jakie zażywasz. Jeśli musisz zacząć brać jakiś lek - nawet aspirynę - skonsultuj się z lekarzem przed rozpoczęciem.

Zadawaj swojemu lekarzowi, pielęgniarce, technikowi wszelkie pytania jakie przychodzą ci do głowy. Są to jedyne osoby, które mogą udzielić ci właściwej rady dotyczącej leczenia, efektów ubocznych, opieki w domu i innych problemów medycznych jakie możesz mieć.