Po nowotworach nabłonkowych są drugą co do częstości grupą guzów jajnika. Wywodzą się z pierwotnej komórki rozrodczej, dającej początek komórce jajowej u kobiet oraz plemnikom u mężczyzn. Rozwijają się głównie u młodych kobiet i dziewcząt. Zazwyczaj są guzami łagodnymi. Najczęściej rozpoznawane są w najniższym – I stopniu zaawansowania. Cechuje je dobre rokowanie: 90% pacjentek przeżywa minimum 5 lat po postawieniu diagnozy. Do nowotworów germinalnych zaliczają się:
- rozrodczak (dysgerminoma): najczęstszy złośliwy nowotwór germinalny. Stanowi około 2% wszystkich złośliwych nowotworów jajnika. Najczęściej rozwija się u dziewcząt i kobiet w wieku 10-30 lat. Wywodzi się z pierwotnej komórki rozrodczej (gonocyta), która pojawia się już w 4 tygodniu życia zarodkowego człowieka w rozwijających się narządach płciowych. Wszystkie przypadki dysgerminoma uważane są za złośliwe, jednak zwykle nowotwór ten nie rośnie szybko i nie ulega rozsiewowi. Czynnikami ryzyka tego nowotworu jest dysgnezja gonad i niektóre zespoły genetyczne (np. zespół Turnera). Leczenie uzależnione jest od stopnia zaawansowania guza. W najniższym stopniu zaawansowania wystarczającą metodą jest operacja. W wyższych stopniach konieczne jest leczenie uzupełniające – radioterapia. Co ważne – u dziewcząt i młodych kobiet pragnących mieć dzieci możliwe jest leczenie oszczędzające z jednostronnym usunięciem przydatku, nawet przy wyższych stopniach zaawansowania nowotworu.
- potworniak (teratoma): to typ nowotworu, który zbudowany jest z tkanek, z których rozwija się zarodek: ektodermy (najbardziej zewnętrzna tkanka, z której powstaje naskórek, paznokcie, włosy, układ nerwowy), mezodermy (środkowa tkanka, powstaje z niej tkanka tłuszczowa, mięśnie gładkie, chrząstka) i endodermy (wewnętrzna tkanka, powstają z niej m.in. gruczoły przewodu pokarmowego, niektóre gruczoły produkujące hormony). Tkanki te nazywamy listkami zarodkowymi. Wśród potworniaków wyróżniamy postacie dojrzałe i niedojrzałe. Potworniaki dojrzałe to najczęstsze nowotwory germinalne jajnika. Rozwijają się głównie u młodych kobiet (20-30 rż.). U 2 na 10 kobiet mogą występować obustronnie. Mają zwykle niezłośliwy przebieg, choć bardzo rzadko (głównie u kobiet starszych) może dojść do zezłośliwienia potworniaka dojrzałego. Najczęściej spotykaną odmianą potworniaka dojrzałego jest torbiel skórzasta, która powstaje wyłącznie ze struktur wywodzących się z tkanki ektodermalnej (czyli z naskórka i jego przydatków – włosów, paznokci). Torbiel skórzasta zawiera w pełni ukształtowane włosy, gruczoły potowe, a nawet zdeformowane zęby. Istnieje także typ potworniaka, który zawiera tkankę tarczycy, wytwarzającą w nadmiarze hormony i wywołując zaburzenia hormonalne. Guza tego nazywa się wolem jajnikowym. Może on być powodem objawów nadczynności tarczycy. Leczenie potworniaków dojrzałych polega na ich operacyjnym usunięciu. Potworniaki niedojrzałe zbudowane są także z komórek listków zarodkowych, przy czym w przeciwieństwie do komórek potworniaka dojrzałego – są one niedojrzałe. Im niższy stopień dojrzałości (zróżnicowania) tych guzów, tym większa jest ich złośliwość. W guzach o większym stopniu dojrzałości metodą leczenia jest zabieg operacyjny. W guzach bardziej niedojrzałych – konieczna jest uzupełniająca chemioterapia.
- guz pęcherzyka żółtkowego (yolk sac tumor): rzadko występujący nowotwór o dużej złośliwości. Uważany jest za najczęstszy złośliwy nowotwór germinalny jajników u dziewczynek. Posiada marker, umożliwiający monitorowanie przebiegu choroby i efektów leczenia – alfa-fetoproteina (AFP). Ma tendencję do szybkiego wzrostu i przed wprowadzeniem chemioterapii charakteryzował się bardzo złym rokowaniem. Obecnie rokowanie jest lepsze. Nowotwór ten ma zdolność do szybkiego tworzenia przerzutów.
- rak zarodkowy (carcinoma embryonale): rozwija się zwykle u kobiet poniżej 30 rż. Rzadko występuje w czystej postaci. Zwykle komórkom tego raka towarzyszą komórki innych złośliwych nowotworów germinalnych, tworząc mieszane guzy germinalne. Mają dużą zdolność do inwazji naczyń krwionośnych i limfatycznych. Leczenie obejmuje operację oraz chemioterapię.
- rak kosmówki (choriocarcinoma): bardzo rzadki nowotwór jajnika. Zbudowany jest z komórek, które różnicują się (dojrzewają) w kierunku trofoblastu, czyli warstwy komórek odpowiedzialnych za tworzenie łożyska. Produkuje marker, umożliwiający monitorowanie przebiegu choroby i efektów leczenia: beta-hCG. Leczenie obejmuje operację oraz uzupełniającą chemioterapię.
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania