Radioterapia jak każda metoda leczenia onkologicznego może wywoływać szereg objawów ubocznych. Mogą one dotyczyć całego organizmu i objawiać się osłabieniem, zmęczeniem, apatią, co może znaleźć odzwierciedlenie w złych wynikach badań krwi oraz podatnością na infekcje. Objawy mogą być zróżnicowane pod względem czasu ich wystąpienia w stosunku do prowadzonej radioterapii oraz okolic ciała które poddane są naświetlaniu. Wczesne – występują w trakcie prowadzonej terapii i późne występujące po jej zakończeniu.
Zmiany zapalne skóry związane są z miejscowym uszkodzeniem naskórka i mają charakter odwracalny. Obok zniszczonego przez promienie naskórka, uszkodzeniu ulec mogą gruczoły łojowe i potowe skóry oraz mieszki włosów, co spowoduje ich wypadnięcie. Skóra nie spełnia w tym czasie swojej naturalnej funkcji ochronnej, stąd też okolica napromieniana może być miejscem inicjującym infekcje.
Okolica napromieniana może być zaczerwieniona a skóra ją pokrywająca złuszczać się. Czasami występuje również dokuczliwy świąd. Zmiany te zwykle ustępują po kilku bądź kilkunastu tygodniach choć może się zdarzyć, że skóra w okolicy napromienianej pozostanie przebarwiona.
Aby zapobiec negatywnym zjawiskom ze strony napromienianej skóry, warto stosować na miejsca podrażnione zasypki, używać bawełnianej nie przylegającej bielizny i nie stosować odzieży ze sztucznych tkanin.
Osoby poddawane radioterapii powinny unikać kąpieli – wskazany jest krótki prysznic w letniej wodzie z użyciem delikatnych kosmetyków o neutralnym ph nie drażniących skóry. Nie należy zażywać kąpieli w jeziorach i innych otwartych kąpieliskach. Nie należy wycierać skóry przez pocieranie ale osuszać przykładając delikatny miękki ręcznik aby nie drażnić okolicy napromienianej Nie należy stosować żadnych kosmetyków na samą okolicę napromienianą. Użycie kosmetyków na pozostałe części ciała warto skonsultować z lekarzem lub pielęgniarką.
W przypadku mężczyzn, u których napromieniana jest skóra twarzy należy zastosować golenie zarostu maszynką elektryczną i nie stosować kosmetyków po goleniu.
Występują zwykle w czasie terapii i prowadzą do upośledzenia czynności oddechowej płuc. Mogą przebiegać z objawami podwyższonej temperatury.
Zmiany zapalne przełyku to uboczny efekt napromieniania klatki piersiowej i braku zastosowania odpowiednich osłon zabezpieczających przed niepotrzebnym napromienianiem tego narządu. Objawami mogą być trudności w przełykaniu, pojawiający się ból przy połykaniu czy tez upośledzenie motoryki przełyku co przekłada się na proces przełykania.
Późne objawy uboczne po radioterapii występują czasami nawet po kilku latach od jej zakończenia. Mogą dotyczyć zmian w obrębie różnych narządów.
Popromienne zapalenie płuc - związane jest z ubocznym efektem prowadzonej radioterapii. Występować może po kilku miesięcy po zakończonym leczeniu. Objawy związane są ze spadkiem wydolności oddechowej, okresową dusznością czy osłabieniem. Często konieczna jest antybiotykoterapia i podawanie sterydów.
Popromienne zapalenie serca - najczęściej związane jest z napromienianiem klatki piersiowej i jego konsekwencje mogą być związane ze zwłóknieniem worka osierdziowego, co przekłada się na upośledzenie pracy serca.
Indukcja drugiego nowotworu - promieniowanie używane do radioterapii w celach leczniczych może niestety doprowadzić do powstania nowotworu w napromienianej okolicy lub bliskim jej sąsiedztwie. Najczęściej ma to związek z wysoką dawką zastosowanej radioterapii .
Obrzęki i ograniczenia ruchomości okolic napromienianych to efekt popromiennych uszkodzeń naczyń limfatycznych i powstającego w nich zastoju a następnie zwłóknień lub też uszkodzeń nerwów które mogą mieć również miejsce przy stosowanej radioterapii.
Polineuropatie, czyli dolegliwości bólowe związane z e zmianami w nerwach obwodowych powstałe na skutek uszkodzenia osłonek mielinowych nerwów.
Zaburzenia miesiączkowania przebiegające z okresowym zanikiem miesiączki.
U mężczyzn może dojść do osłabienie jakości nasienia.
W przypadku napromieniania okolic szyi może dojść do upośledzenia czynności tarczycy i konieczności włączenia odpowiedniego leczenia w tym zakresie
Powikłania po radioterapii są częstsze u osób które przeszły wcześniej chemioterapię.
Nudności i wymioty występujące przy radioterapii najczęściej związane są z napromienianiem jamy brzusznej, mózgu albo całego ciała. Najczęściej dochodzi do podrażnienia odpowiednich receptorów czego skutkiem jest opisywane zjawisko. Jako przeciwdziałanie podaje się leki przeciwwymiotne.
W przypadku napromieniania okolic jamy brzusznej może dojść do uszkodzenia nabłonka wyścielającego jelita, co w konsekwencji może doprowadzić do biegunek, wzdęć czy nie wchłaniania i nietolerancji niektórych produktów. Ważne jest wtedy również niedopuszczenie do odwodnienia i sprawdzanie poziomu elektrolitów.
Napromienianie okolic głowy i szyi może doprowadzić do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, zniszczenia śluzówki górnego odcinka przewodu pokarmowego i oddechowego, co przekładać się będzie na występowanie dolegliwości bólowych trudności z gryzieniem połykaniem i oddychaniem, czy z zaburzeniami smaku lub węchu. Pomocne w takich sytuacjach jest płukanie jamy ustnej roztworem rumianku lub solą fizjologiczną, roztworami witaminy A czy używanie stosownych żeli.
Aby zminimalizować skutki uboczne warto przed rozpoczęciem planowanej radioterapii zlikwidować potencjalne miejsca gromadzenia się bakterii, a więc odwiedzić stomatologa, ginekologa a w razie potrzeby laryngologa.
W czasie całego procesu radioterapii wskazana jest dbałość o higienę ciała, nie narażanie się na przegrzanie, unikanie alkoholu i nikotyny oraz unikanie kontaktu z osobami chorymi na infekcje wirusowe lub bakteryjne.
W czasie radioterapii i kilkanaście tygodni po leczeniu promieniami, jeśli pole napromieniane obejmowało lub sąsiadowało z przewodem pokarmowym, warto przestrzegać diety lekkostrawnej pozbawionej ostrych przypraw, opartej raczej na produktach bezglutenowych, gotowanych warzywach, kaszach i kleikach, gotowanym i duszonym mięsie. Należy unikać płynów gazowanych i alkoholu. Przejście do diety normalnej powinno odbywać się stopniowo i być rozciągnięte na kilkanaście tygodni.
Miejscowa martwica tkanek – może wystąpić na skutek wydostania się cytostatyków podawanych dożylnie poza naczynie i doprowadzić do zniszczenia otaczających tkanek i uszkodzenia nerwów czy naczyń. Ze zjawiskiem martwicy możemy mieć do czynienia również w przypadku radioterapii. Najczęściej jest to efekt uboczny wysokiej dawki terapeutycznej, którą zastosowano na daną okolicę.
Zespoły paraneoplastyczne - jest zespół objawów chorobowych występujących ze strony różnych narządów na skutek rozwoju choroby nowotworowej. Najczęściej objawy te ustępują po wyleczeniu choroby nowotworowej. Ich występowanie to konsekwencja zmian w układzie immunologicznym osoby chorej albo układzie hormonalnym, co objawia się wydzielaniem różnych hormonów. Najczęściej zespoły te nie mają związku z leczeniem choroby ale jej obecnością w organizmie.
Rok temu przeszłam operacje oszczedzającą z powodu raka piersi.Przeszłam tez radioterapie a obecnie zazywam tamoxifen.Od jakiegos miesiąca puchną mi nogi a przy zginaniu kolan czuje jakby skóra miała pęknąc.Poza tym co jakis czas bardzo zle sie czuje -jestem słaba,zmęczona ,nie mam na nic siły.Dodam jeszcze ,że czuje sie cała spuchnięta ale na pozostałym ciele jest to mniej widoczne,poza tym tyje a nie zmieniam diety.Co moze być tego przyczyną? Jakie badania powinnam zrobić?
Jak wyżej.
Rok temu przeszłam operacje oszczędzającą z powodu raka piersi.Przeszłam radioterapie a obecnie zażywam tamoxifen.Od jakiegoś miesiąca puchną mi nogi ,przy zginaniu kolan czuje jakby skóra nóg miała pęknąć.Poza tym czuje ,że jestem cała spuchnięta ale to juz jest mniej widoczne.Co może byc przyczyną.Chcicałabym jeszcze powiedziec ,że są dni kiedy nie jestem wstanie podniesc sie -tak czuje sie słaba i zmęczona
To może być efekt uboczny po Tamoxifenie. Proszę się jak najszybciej skontaktować z onkologiem który go Pani zapisał.
Potrzebujesz wiedzy lub porady?