Wczesne wykrywanie
Nowotwory trzustki zwykle dają objawy kliniczne wtedy, gdy choroba jest już zaawansowana, co znacznie utrudnia ich wczesne. Nie ma prostego, taniego i bezpiecznego badania wykrywającego wczesne postacie raka trzustki. Z tego powodu, jak i z powodu stosunkowo rzadkiego występowania raka trzustki w ogólnej populacji, nie prowadzi się powszechnych badań przesiewowych tego nowotworu. Marker nowotworowy CA 19-9 jest nieswoisty, może wzrastać w innych nienowotworowych chorobach wątroby, trzustki i dróg żółciowych. Stosuje się go do monitorowania i wyboru terapii leczniczej. Wskazania do leczenia w zależności od stężenia CA 19-9 muszą zostać potwierdzone badaniem histopatologicznym (wynikiem biopsji).
Nie ma również sposobu skriningu wśród osób szczególnie zagrożonych rozwojem raka. Badania genetyczne wykonywane powinny być nierutynowo, po ocenie indywidualnych wskazań przez zespół specjalistów, w tym lekarza genetyka.
Diagnostyka
Diagnostyka nowotworu trzustki składa się z wywiadu z pacjentem, badania przedmiotowego, badań laboratoryjnych, badań obrazowych oraz często z biopsji guza.
Badanie przedmiotowe Lekarz ocenia stan ogólny pacjenta, stan odżywienia. Zwraca uwagę na kolor skóry i oczu. W badaniu palpacyjnym brzucha ocenia ewentualną tkliwość przy dotyku, powiększenie węzłów chłonnych, pęcherzyka żółciowego, wątroby lub obecność patologicznej masy.
Badanie laboratoryjne
Rutynowo wykonuję się morfologię, w której zaobserwować można niedokrwistość, wykładniki wydolności wątroby (ALAT, AspAT, GGTP), poziom bilirubiny we krwi. Wśród specyficznych dla nowotworów markerów bada się stężenie antygenu rakowopłodowego (CEA) oraz markera CA 19-9. Nie są one jednak typowe dla raka trzustki i mogą wzrastać w innych chorobach.
Badanie obrazowe
ULTRASONOGRAFIA JAMY BRZUSZNEJ Jest to szybkie, tanie, nieinwazyjne badanie. Może wykazać obecność guza trzustki. Nierzadko jest to niemożliwe w związku ze znaczącą otyłością pacjenta lub złym przygotowaniem do badania i dużą ilością gazów jelitowych. Nie jest to badanie na podstawie, którego typuję się leczenie. Pod kontrolą USG wykonuję się biopsję guza. Ujemny wynik USG nigdy nie wyklucza raka trzustki.
ULTRASONOGRAFIA ENDODKOPOWA (EUS) Metoda badająca przewód pokarmowy, łącząca ocenę endoskopową z ultrasonografią.
TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA Z KONTRASTEM Jest to złoty standard w diagnostyce raka trzustki. Służy zarówno do postawienia rozpoznania guza trzustki, jak i oceny jego stopnia zaawansowania, w tym ustalenia możliwości leczenia chirurgicznego.
REZONANS MAGNETYCZNY JAMY BRZUSZNEJ Zalecany u pacjentów, u których przeciwwskazane jest wykonanie TK z kontrastem.
ENDOSKOPOWA PANKREATOGRAFIA WSTECZNA (ECPW) Metoda wykorzystywana w diagnostyce nowotworów okołobrodawkowych trzustki. Badanie umożliwia ocenę brodawki Vatera oraz pobranie materiału do badań histopatologicznych. W razie potrzeby w trakcie tej procedury można wykonać interwencje leczniczą, w celu zlikwidowania żółtaczki poprzez poszerzenie dróg żółciowych przez specjalistyczny materiał – tzw. stent.
REZONANS MAGNETYCZNY DRÓG ŻÓŁCIOWYCH (MRCP) Jest to bezinwazyjne badanie diagnozowanie dróg żółciowych metodą rezonansu magnetycznego. Technika ta pozwala na lepsze uwidocznienie zmian torbielowatych trzustki.
BIOPSJA ASPIRACYJNA CIENKOIGŁOWA – BAC Jest to badanie inwazyjne, które polega na pobraniu materiału biologicznego do badania histopatologicznego wykonywanego przy pomocy bardzo cienkiej igły.
Kryteria rozpoznania
Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badań obrazowych – TK, EUS, ECPW/MRCP. W przypadku guzów możliwych do całkowitej resekcji, badanie histopatologiczne nie jest wymagane do kwalifikacji do operacji.
W ocenie zaawansowania raka trzustki powszechnie stosuje się klasyfikację UICC. Klasyfikacja UICC TNM umożliwia stwierdzenie stopnia zaawansowania nowotworu, przypisanie do grupy ryzyka, a co za tym idzie wybór leczenia.
Definicje cech TNM w raku trzustki według UICC
T – Oznacza guz pierwotny, cecha ta określa jego wielkość
TX – Nie można ocenić guza
T0 – Guz nieobecny lub występuje rak przedinwazyjny
T1 – Guz ograniczony do trzustki o średnicy 2 cm
T2 – Guz ograniczony do trzustki o średnicy 2 cm
T3 – Guz przekraczający granice trzustki, ale bez naciekania sąsiadujących dużych naczyń krwionośnych
T4 – Guz naciekający sąsiadujące, duże naczynia krwionośne.
N – Cecha ta określa występowanie przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych
NX – Nie można ocenić regionalnych węzłów chłonnych
N0 – Nieobecność przerzutów do węzłów chłonnych
N1 – Obecność przerzutów do węzłów chłonnych
M – Cecha ta określa obecność przerzutów do odległych narządów
M0 – Nieobecność przerzutów odległych M1 – Obecność przerzutów odległych
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania