Radioterapia radykalna – radioterapia (RTH) czyli leczenie napromienianiem z wykorzystaniem promieniowania jonizującego (podobnego do promieniowania w trakcie zdjęcia RTG). Celem radykalnej radioterapii jest zniszczenie komórek nowotworowych wysokimi dawkami promieniowania.
Ze względu na sposób napromieniania wyróżnia się:
W uogólnieniu, radioterapia ma zastosowanie u pacjentów z rakiem ograniczonym do prostaty lub naciekającym poza torebkę prostaty (T1-T3) jeśli nie ma zmian w węzłach chłonnych (N0) oraz przerzutów odległych (M0). Możliwe jest niekiedy zastosowanie RTH u wybranych pacjentów ze zmianami w węzłach (N+) lub rakiem prostaty w najwyższym stopniu zaawansowania (T4) – nieruchomym guzem lub naciekającym na zwieracz zewnętrzny odbytu, mięsień dźwigacz odbytu, pęcherz moczowy lub ścianę miednicy.
Wybór metody leczenia, dawki napromieniania i kojarzenia radioterapii z terapią hormonalną jest uzależniony od tego, do jakiej grupy prognostycznej zostanie przypisany pacjent. Kwalifikacja do odpowiedniej grupy prognostycznej jest uzależniona od zaawansowania nowotworu, stężenia wyjściowego PSA w surowicy krwi oraz wyniki w skali Gleasona (patrz DIAGNOSTYKA). Pacjenci z małym ryzykiem progresji raka (czyli dalszego postępu choroby) poddawani są teleterapii. U pacjentów z grupy pośredniego i dużego ryzyka progresji raka zalecana dawka całkowita promieniowania jest większa niż u pacjentów z mały ryzykiem. Możliwe jest u tych pacjentów kojarzenie teleterapii z brachyterapią. U pacjentów z grupy bardzo dużego ryzyka progresji raka możliwe jest zastosowanie teleterapii lub skojarzonej teleterapii z brachyterapią. U chorych z grupy pośredniego ryzyka progresji możliwe jest dodatkowo zastosowanie krótkotrwałej (4-6 miesięcy) terapii hormonalnej. U pacjentów z grupy dużego i bardzo dużego ryzyka konieczne jest zastosowanie terapii hormonalnej przez okres 2-3 lat. Radioterapia podawana jest zwykle przez 5 dni w tygodniu przez okres kilku tygodni. Więcej o terapii hormonalnej poniżej.
Należy pamiętać, że ostateczny dobór sposobu leczenia uzależniony jest nie tylko od stadium zaawansowania raka, ale także od przewidywanej długości życia, stopnia złośliwości raka, akceptacji ryzyka powikłań radioterapii przez pacjenta, przeciwwskazań do zabiegu operacyjnego (wówczas wskazana będzie RTH), a także objętości gruczołu krokowego.
Zaletą radioterapii w porównaniu do prostatektomii jest zaoszczędzenie narządu oraz uniknięcie zabiegu operacyjnego (który zawsze jest obciążający dla organizmu i niesie pewne ryzyko). Wadą natomiast jest dłuższy czas leczenia – zwykle trwa kilka tygodni.
Czy mogą wystąpić powikłania radioterapii?
Tak, ponieważ oprócz prostaty, naświetlane są także pewne ilości zdrowych komórek w obrębie tzw. marginesu zdrowych tkanek. Margines zdrowych tkanek stosowany jest po to, aby nie pominąć żadnego fragmentu nowotworu. Lekarz radioterapeuta określa go, ponieważ podczas radioterapii pacjent nigdy nie pozostanie w całkowitym bezruchu (drobne ruchy powstają już podczas oddychania). Co więcej, pacjent nie kładzie się codziennie dokładnie w takiej samej pozycji. Margines zapobiega zatem uniknięciu przez komórki nowotworowe napromieniania. Niestety, naświetlanie zdrowych tkanek skutkuje ich uszkodzeniem. Konsekwencją jest powstanie powikłań w postaci odczynów popromiennych. Wyróżniamy odczyny wczesne, które pojawiają się podczas trwania radioterapii oraz odczyny późne, które mogą wystąpić nawet wiele miesięcy po zakończeniu leczenia. Wiele z tych powikłań ustępuje samoistnie, niektóre jednak mogą wywoływać trwały uszczerbek na zdrowiu. Wśród wczesnych powikłań radioterapii prostaty wyróżnia się:
Do późnych powikłań radioterapii prostaty należą:
Niekiedy nie jest możliwe przeprowadzenie radioterapii ze względu na przeciwwskazania. Do bezwzględnych przeciwwskazań (takich, które definitywnie dyskwalifikują pacjenta z tej metody leczenia) należą:
Wyróżnia się także przeciwwskazania względne – takie, które nie wykluczają definitywnie stosowania RTH, ale ograniczają możliwość jej zastosowania. Radioterapia może być wówczas zastosowana np. w zależności od aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Do takich przeciwwskazań należą:
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania