Do powstania nowotworu dochodzi, gdy zaburzona zostanie równowaga pomiędzy ilością obumierających komórek a ilością komórek, które dzielą się i zastępują komórki umierające. U podstawy tego procesu leżą błędy w zapisie i odczycie DNA – informacji genetycznej zawartej we wszystkich komórkach organizmu. Prowadzi to do wyodrębnienia komórek nieśmiertelnych, które dzielą się w sposób nieograniczony poza kontrolą mechanizmów naprawczych organizmu. W ten sposób powstaje masa tkankowa – nowotwór.
W przypadku nowotworu prostaty proces ten rozpoczyna się w prostacie (sterczu) – gruczole krokowym występującym u mężczyzn. Prostata, ze względu na swój kształt i wymiary, przyrównywana jest do kasztana. Jest nieparzystym narządem leżącym w miednicy bezpośrednio pod pęcherzem moczowym. Od przodu graniczy ze spojeniem łonowym, zaś tylna powierzchnia styka się z przednią ścianą odbytnicy (końcowym odcinkiem jelita grubego). Prostata otoczona jest torebką, która otacza gęsty splot żylny. Gruczoł krokowy zbudowany jest z dwóch płatów (lewego i prawego) oraz łączącej ich węziny (tzw. płat środkowy). Wnętrze prostaty budują liczne gruczoły. Przez wnętrze gruczołu krokowego przebiega cewka moczowa. Lekarze urolodzy wyróżniają trzy strefy w obrębie prostaty – część obwodową (w tej strefie najczęściej rozwijają się raki), część środkową oraz część okołocewkową (otaczającą cewkę moczową). Prostata wydziela ciecz, w której zawieszone są plemniki.
95% nowotworów złośliwych prostaty to tak zwane gruczolakoraki – raki wywodzące się z komórek gruczołowych, produkujących wydzielinę prostaty. Rozwijają się one głównie w części obwodowej prostaty (w 70%). Raki prostaty są najczęściej wieloogniskowe – ogniska raka są obecne w kilku miejscach jednocześnie, nie tworzą pojedynczego guza.
W obrębie stercza mogą rozwinąć się także inne typy nowotworów. Należą do nich: - mięsaki - raki z nabłonka przejściowego (urotelialne) - chłoniaki - guzy neuroendokrynne (wydzielające m.in. hormony). Te nowotwory są jednak bardzo rzadkie.
Raki prostaty różnią się agresywnością. Występują zatem nowotwory, które nigdy nie dadzą objawów i nie spowodują śmierci pacjenta (tzw. „nieme klinicznie”), a także takie, które będą miały agresywny przebieg. Bardzo często raki prostaty rozpoznawane są w badaniu autopsyjnym (sekcja zwłok) u mężczyzn, którzy zmarli z innego powodu niż nowotwór – „Nie na raka prostaty, ale z rakiem prostaty”. Niestety, nie możliwe jest przewidzenie, u którego pacjenta przebieg choroby będzie agresywny, a u którego nowotwór nie da objawów i nie będzie się rozprzestrzeniał.
Rak prostaty może rozprzestrzeniać się lokalnie – zajmuje wówczas przede wszystkim pęcherz moczowy oraz pęcherzyki nasienne; rzadziej zajmuje odbytnicę oraz cewkę moczową. Rak może także ulegać rozsiewowi za pośrednictwem chłonki – zajmuje wtedy głównie węzły chłonne okołoaortalne oraz pachwinowe. Przerzuty rozprzestrzeniają się również poprzez naczynia krwionośne. Przerzuty te najczęściej lokalizują się w:
Przerzuty w kościach lokalizują się najczęściej w kręgosłupie, żebrach, kościach miednicy, czaszki oraz w nasadach kości długich.
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania