Jeżeli uda się wykryć nowotwór i potwierdzić go badaniem histopatologicznym, konieczna będzie ocena stopnia złośliwości (grading) oraz stadium zaawansowania (staging).
Ocena stopnia złośliwości histologicznej (tzw. grading) określa jak dużą zdolność do naciekania i niszczenia sąsiednich tkanek oraz rozprzestrzeniania się posiada dany rak. Im bardziej zróżnicowany nowotwór (im dojrzalsze są komórki nowotworu), tym niższy stopień złośliwości histologicznej. Im niższy stopień złośliwości, tym wolniejszy wzrost guza i mniejsze ryzyko tworzenia przerzutów. Grading pomaga oszacować jak szybko nowotwór może rosnąc i jakie jest ryzyko przerzutów. Ma on także znaczenie przy planowaniu leczenia oraz rokowania. Raki inwazyjne i raki nieinwazyjne oceniane są nieco inaczej. Oceny dokonuje się podczas mikroskopowego badania fragmentu guza pobranego podczas biopsji.
W przypadku raków inwazyjnych stosowana jest skala Blooma-Richardsona-Scarffa. W tej skali oceniane są trzy cechy komórek nowotworowych w badanym fragmencie guza (tworzenie przez guza struktur cewkowych, różnorodność jąder komórkowych oraz odsetek komórek, które są w trakcie podziału komórkowego). Każda z tych cech oceniana jest w skali 1-3. Przyznane punkty sumuje się, co daje wynik od 3 do 9 punktów. Uzyskany rezultat określa złośliwość histologiczną nowotworu: - wynik 3-5 punktów oznacza złośliwość nowotworu G1, czyli najniższy stopień złośliwości histologicznej. Oznacza to, że komórki raka w tym guzie są najbardziej dojrzałe, co wiąże się z wolniejszym wzrostem i mniejszym ryzykiem powstawania przerzutów; - wynik 6-7 punktów oznacza złośliwość G2, czyli pośredni stopień złośliwości. - wynik 8-9 punktów oznacza złośliwość G3, czyli wysoki stopień złośliwości. Komórki raka w tym guzie są najmniej dojrzałe, przez co guz cechuje się szybkim wzrostem oraz dużą skłonnością do dawania przerzutów.
W przypadku raka przewodowego nieinwazyjnego (DCIS) złośliwość ocenia się inaczej. Stopień złośliwości nowotworu określa się w oparciu o dwie cechy (wygląd jąder komórkowych oraz obecność martwicy, czyli obumierania komórek). Złośliwość ocenia się wówczas jako G1 (niski stopień złośliwości), G2 (pośredni), G3 (wysoki).
Stopień zaawansowania (staging) umożliwia określenie jak rozległa jest choroba, czy uległa rozsianiu, czyli czy zajęła także węzły chłonne i odległe narządy. Staging określany jest przy pomocy klasyfikacji TNM. Ocena dokonywana jest przy pomocy badań obrazowych wymienionych w punkcie 5. (DIAGNOSTYKA) oraz przy pomocy badań histopatologicznych tkanek usuniętych podczas operacji.
Ocena obejmuje: - wielkość guza (T – tumor, guz), - przerzuty w regionalnych węzłach chłonnych (N – lymph nodes, węzły chłonne), - obecność przerzutów odległych (M – metastasis, przerzut). Każdej z tych cech przypisywany jest stopień zaawansowania określany odpowiednią cyfrą. Dla przykładu, im większa liczba przypisana jest wielkości guza (cecha T), tym większy guz, bardziej zaawansowany. Im większa liczba przypisana jest cesze N, tym więcej węzłów chłonnych jest zajętych przez proces nowotworowy.
T – wielkość guza. Oceniana jest w skali od 0 do 4 w zależności od wielkości guza i naciekania okolicznych struktur. W przypadku raka nieinwazyjnego (np. DCIS) cecha ta opisana zostanie jako Tis. W przypadku raka zapalnego piersi – określany jest on zawsze jako T4d.
N – stan węzłów chłonnych regionalnych. Są to węzły chłonne zlokalizowane w okolicy piersi zajętej procesem nowotworowym. Węzły oceniane są w skali od 0 do 3. Im więcej zajętych węzłów chłonnych, tym wyższy wynik. Stan węzłów chłonnych określany jest przy pomocy badania palpacyjnego, badań obrazowych oraz badania mikroskopowego. Na samym początku diagnostyki raka piersi lekarz wykonuje badania węzłów chłonnych – badanie palpacyjne oraz badania obrazowe – USG. Jeśli w badaniu ręcznym węzły chłonne są niewyczuwalne i badanie USG wyklucza podejrzenie przerzutów cechę N ocenia się klinicznie jako N0 – brak przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych. Oznacza to także, że najprawdopodobniej nie będzie konieczności usuwania węzłów chłonnych podczas operacji raka piersi. Ocenę kliniczną weryfikuje badanie histopatologiczne. Podczas operacji raka piersi do badania mikroskopowego pobrany zostaje jedynie tzw. węzeł wartowniczy (wartownik). Jest to pierwszy węzeł na drodze odpływu chłonki z piersi do dalszej części układu limfatycznego. Węzeł ten poddany zostaje następnie badaniu mikroskopowemu. Jeśli w badaniu lekarz patomorfolog nie stwierdzi przerzutów - nie ma konieczności usuwania większej ilości węzłów chłonnych. Jeżeli natomiast w węźle wartowniczym wykryte zostaną komórki nowotworowe, konieczne jest usunięcie pachowych węzłów chłonnych, które następnie oceniane są w badaniu mikroskopowym. Cecha N jest wówczas określana w zależności od ilości zajętych węzłów chłonnych. Oznacza to, że im więcej węzłów chłonnych jest zajętych procesem nowotworowym, tym wyższa cecha N.
M – obecność przerzutów odległych. Jeśli nie występują, określa się to jako M0. Jeśli natomiast przerzuty są obecne, określa się to jako M1. Rak piersi może dawać przerzuty do węzłów chłonnych, ale także do kości (w tym do kręgosłupa, żeber i kości kończyn dolnych), wątroby, płuc, mózgu oraz odległych węzłów chłonnych.
Staging jest niezwykle istotny w diagnostyce raka piersi. Określenie cech TNM umożliwia określenie stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu. Wyróżnia się stopnie od 0 do IV. Im wyższy stopień, tym bardziej zaawansowana choroba i intensywniejsze leczenie. Określenie stopnia zaawansowania jest ważne, gdyż decyduje o sposobie leczenia.
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania