Do powstania nowotworu dochodzi, gdy zaburzona zostanie równowaga pomiędzy ilością obumierających komórek a ilością komórek, które dzielą się i zastępują komórki umierające. U podstawy tego procesu leżą błędy w zapisie i odczycie DNA – informacji genetycznej zawartej we wszystkich komórkach organizmu. Prowadzi to do wyodrębnienia komórek nieśmiertelnych, które dzielą się w sposób nieograniczony poza kontrolą mechanizmów naprawczych organizmu. W ten sposób powstaje masa tkankowa – nowotwór.
W przypadku nowotworu pęcherza moczowego – proces ten rozpoczyna się w pęcherzu moczowym – narządzie, w którym gromadzony jest mocz. Jest nieparzystym narządem leżącym w miednicy mniejszej. Znajduje się ku tyłowi od spojenia łonowego. W budowie pęcherza moczowego wyróżnia się szczyt, będący częścią skierowaną ku górze, dno – skierowane ku dołowi i tyłowi, oraz łączący je trzon. Kształt pęcherza zależy od stopnia wypełnienia. Pusty jest spłaszczony w kierunku przednio – tylnym, natomiast wypełniony ma postać kulistą. Pojemność pęcherza wynosi około 250-500 ml, ale może się rozciągnąć do objętości ponad jednego litra.
Ściana pęcherza moczowego zbudowana jest z trzech warstw:
• błony śluzowej, która jest najbardziej wewnętrzną warstwą,
• błony mięśniowej, będącej warstwą środkową
• błony zewnętrznej.
Najważniejszą warstwą w procesie powstawania raka pęcherza jest błona śluzowa. Błona ta pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym przejściowym. Jest to taki typ tkanki, w którym komórki ułożone są w kilka warstw, przy czym komórki leżące w najbardziej zewnętrznych warstwach nie mają stałego kształtu. Ich wygląd zmienia się w zależności od stopnia wypełnienia pęcherza. Gdy pęcherz jest wypełniony, komórki ulegają spłaszczeniu, natomiast przy opróżnionym pęcherzu zwiększa się ich wysokość.
To właśnie z nabłonka przejściowego rozwija się najwięcej raków pęcherza moczowego (ponad 90%). Nazywany jest rakiem urotelialnym (dawniej przejściowokomórkowym). W obrębie pęcherza mogą także rozwinąć się inne, rzadsze nowotwory, takie jak:
• rak płaskonabłonkowy,
• rak gruczołowy,
• rak niezróżnicowany,
• rak mięsakowaty,
• rak drobnokomórkowy,
• chłoniak.
Nierzadko spotyka się także mieszane postacie – np. rak urotelialnym z elementami typowymi dla raka płaskonabłonkowego.
Nowotwory pęcherza możemy podzielić w zależności od głębokości naciekania ściany pęcherza na:
• nieinwazyjne: nowotwór ten ograniczony jest do nabłonka przejściowego, tzn. nie nacieka głębszych warstw ściany pęcherza moczowego. Ten typ nowotworu rozpoznawany jest u około 70% pacjentów w momencie diagnozy;
• inwazyjne: rak ten nacieka tkanki znajdujące się pod nabłonkiem przejściowym. Nowotwór ten rozpoznawany jest u około 30% pacjentów. Charakteryzuje się gorszym przebiegiem i trudniejszym leczeniem. Wiąże się z większym ryzykiem przerzutów.
W zależności od sposobu wzrostu nowotwory pęcherza dzielimy również na:
• brodawkowczakowate: taki nowotwór rośnie w postaci guza pokrytego palczastymi wypustkami. Ten typ raka zwykle rośnie w kierunku wnętrza pęcherza, nie naciekając głębszych warstw ściany pęcherza. Takie guzy nazywane są nieinwazyjnymi zmianami brodawczakowatymi. Jeśli jednak guz brodawczakowaty rośnie w głąb ściany pęcherza, jest rakiem inwazyjnym urotelialnym.
• płaskie: nie rosną w kierunku światła pęcherza moczowego. Jeśli taki nowotwór nie nacieka głębszych warstw ściany pęcherza, nazywany jest płaską zmianą nieinwazyjną.
Najczęściej wykrywane są zmiany brodawczakowate, nieinwazyjne o niskim stopniu złośliwości, które dość szybko dają pierwsze objawy. Należy jednak pamiętać, że rak urotelialny pęcherza jest bardzo szerokim pojęciem. Zalicza się do niego zarówno zmiany inwazyjne, jak i nieinwazyjne, które różnią się agresywnością, skłonnością do nawrotów i przerzutów. Co więcej, zmiany nieinwazyjne dzielą się dodatkowo na zmiany o niskim i wysokim stopniu złośliwości, o odmiennym przebiegu. Sytuacja każdego pacjenta jest zatem rozpatrywana indywidualnie, biorąc pod uwagę stopień zaawansowania choroby, ryzyko nawrotu, ale także wiek pacjenta, stan ogólny oraz współistniejące choroby.
Jeśli choroba nie jest leczona, może dojść do rozprzestrzeniania się nowotworu do:
• węzłów chłonnych (początkowo okolicznych, z czasem – odległych),
• wątroby,
• płuc,
• mózgu,
• kości.
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania