Badania przesiewowe to takie, które przeprowadza się u osób nieprezentujących objawów choroby, w celu jej jak najwcześniejszego wykrycia i wyleczenia. Badania przeprowadza się w całej populacji lub w grupach zwiększonego ryzyka (np. w konkretnej grupie wiekowej). Celem jest wykrycie choroby we wczesnej fazie. Badania przesiewowe służą zmniejszeniu śmiertelności wywołanej daną chorobą. Badania przesiewowe są formą profilaktyki wtórnej – ma ona na celu zapobieganie konsekwencjom choroby, poprzez jej wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia.
Projekt adresowany jest do osób w wieku aktywności zawodowej (40-65 rż) z grupy zwiększonego ryzyka (wieloletni palacze, osoby nadużywające alkoholu, osoby z grupy ryzyka zakażenia wirusem HPV), u których przez ponad 3 tygodnie nieprzerwanie występuje jeden z wymienionych objawów i nie jest on związany z infekcją górnych dróg oddechowych: przewlekła chrypka, ból gardła, pieczenie języka, owrzodzenie jamy ustnej, niedrożność lub krwawienie z nosa, problemy z przełykaniem, guz na szyi. Program obejmuje bezpłatne konsultacje w zakresie laryngologii oraz wykonanie badania przy użyciu nasofiberoskopu (giętkiego endoskopu, na końcu którego znajduje się kamerka, który umożliwia obrazowanie górnych dróg oddechowych). Do udziału w programie pacjent może zostać skierowany przez lekarza POZ, który weryfikuje objawy i wypełnia ankietę, która stanowi skierowanie do poradni specjalistycznej. Pacjent może także zgłosić się sam do programu bezpośrednio zgłaszając się do jednego ze specjalistycznych ośrodków realizujących projekt. Informację na temat placówek, w których można wykonać badania znaleźć można na tej stronie.
Podstawową formą profilaktyki pierwotnej (czyli takiej, która ma na celu zapobieganie chorobie, przez kontrolowanie czynników ryzyka) raka krtani jest unikanie dobrze poznanych czynników ryzyka tego nowotworu. Nowotworom tym można zatem zapobiegać poprzez:
- rzucenie palenia – podstawowym czynnikiem przyczynowym płaskonabłonkowych nowotworów głowy i szyi są substancje kancerogenne (rakotwórcze) zawarte w dymie tytoniowym. Za predysponujące do nowotworu uznano także rzucie tytoniu;
- unikanie picia wysokoprocentowego alkoholu – udowodnione jest, że jednoczesne narażenie na dym tytoniowy oraz alkohol wykazuje jeszcze silniejszy efekt kancerogenny;
- unikanie narażenia na wziewne substancje chemiczne (opary kwasu siarkowego, lotne rozpuszczalniki), azbest, metale ciężkie (chrom, nikiel), pył drzewny, pył węglowy;
- stosowanie diety bogatej w warzywa i owoce, orzechy oraz oliwy, będące źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także rezygnacja z diety wysokobiałkowej bogatej w konserwowane produkty mięsne oraz wędzone ryby;
- profilaktykę zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – szczepienie przeciwko HPV zalecane jest zarówno u kobiet jak i u mężczyzn i ma na celu profilaktykę nie tylko raka szyjki macicy, ale także raka odbytu, prącia, jamy ustnej oraz przełyku. W ciągu ostatnich 20 lat zaobserwowano wzrost liczby przypadków raków krtani na podłożu zakażenia tym wirusem. Szacuje się, że w Polsce zakażenie HPV może być przyczyną około 30% raków krtani. Na świecie obserwowany jest wzrost zapadalności na nowotwory głowy i szyi wśród pacjentów młodszych, niepalących i niespożywających alkoholu, zakażonych wirusem HPV. Najprawdopodobniej jest to spowodowane zmianami w praktykach seksualnych, a zakażeniu i zachorowaniu sprzyjają: wczesna inicjacja seksualna, liczni partnerzy seksualni, brak zabezpieczenia, lekceważenie higieny;
- leczenie choroby refluksowej przełyku – zarzucanie treści żołądkowej do dróg oddechowych w przebiegu choroby refluksowej prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego krtani i może być podłożem do rozwoju raka;
- leczenie zmian przednowotworowych – raki płaskonabłonkowe rozwijają się na podłożu stanów przedrakowych, czyli zmian morfologicznych związanych ze zwiększonym ryzykiem powstania nowotworu. Przemiana nowotworowa jest procesem wieloletnim, a wczesne etapy mogą być odwracalne. Do typowych zmian przedrakowych w krtani należą: leukoplakia (ognisko pogrubiałej błony śluzowej o białawym zabarwieniu), hiperkeratoza (znaczne pogrubienie zewnętrznej – rogowej – warstwy naskórka), brodawczaki krtani u dorosłych (schorzenie spowodowane infekcją HPV), polipy krtani, nawrotowe nieswoiste zapalenia krtani, modzelowatość krtani, erytroplakia (ognisko pogrubiałej błony śluzowej o czerwonym zabarwieniu). Rokowanie w przypadku zmian przedrakowych krtani jest pomyślne. Bardzo istotne znaczenie ma wczesne rozpoznanie zmiany, zastosowanie odpowiedniego leczenia, a także bezwzględna eliminacja czynników ryzyka oraz dalsza obserwacja laryngologiczna.
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania