Alfabet raka Rak jelita grubego Wykrywanie i diagnostyka

Badania przesiewowe rodzaj badań, które przeprowadzane są wśród osób nieposiadających objawów choroby, znajdujących się w grupie ryzyka. Ich celem jest wykrywanie i leczenie gruczolaków oraz wykrycie raka we wczesnych stadiach poddających się leczeniu .

Kto powinien skorzystać z badań przesiewowych:

• osiągnięcie 50. roku życia przez osobę bez obciążającego wywiadu rodzinnego,
• osoba 40-letnia, posiadająca co najmniej jednego krewnego pierwszego stopnia z rozpoznaniem raka jelita grubego,
• osoba w wieku 25-65, pochodząca z rodziny szczególnego ryzyka.

Standardowy protokół badania przesiewowego obejmuje:

• badanie kału na krew utajoną co 12 miesięcy: 2 próbki z 3 kolejnych stolców (wynik pozytywny 1 na 6 jest wskazaniem do kolonoskopii),
• sigmoidoskopię co 5 lat,
• kolonoskopię co 10 lat,
• w przypadku wykrycia zmiany polipowatej należy wykonywać kontrolną kolonoskopię po 12 miesiącach oraz ewentualnie badanie jelita z podwójnym kontrastem co 5-10 lat.

Profilaktyka raka jelita grubego

Wieloletnie przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym kwasu acetylosalicylowego, zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, ale stosowanie takiej profilaktyki, ze względu na działania niepożądane leków, nie jest zalecane.

Diagnostyka

W przypadku podejrzenia nowotworu jelita grubego postępowanie diagnostyczne należy rozpocząć od dokładnego badania podmiotowego i przedmiotowego, w tym badania per rectum. Podstawą rozpoznania procesu nowotworowego są zabiegi endoskopowe, w trakcie których pobiera się wycinki na badanie histopatologiczne.

Badania laboratoryjne:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza – w morfologii krwi będą obniżone parametry takie jak  hematokryt, hemoglobina, RBC – liczba czerwonych krwinek we krwi, jak również parametry czerwonokrwinkowe (MCV, MCH, MCHC) – niedokrwistość spowodowana krwawieniem z ogniska nowotworowego),
• dodatni wynik badania kału na obecność krwi utajonej (test FOBT),
• zgodnie z najnowszymi wytycznymi dotyczącymi diagnostyki raka j. grubego badanie markeru nowotworowego CEA ( antygen rakowo-płodowy) w surowicy, jest bezwartościowym parametrem w badaniach przesiewowych w kierunku nowotworów jelita grubego. Zalecane jest oznaczenie CEA przed zabiegiem, jeśli może się to okazać pomocne w ocenie zaawansowania lub określenia zakresu zabiegu. CEA jest markerem z wyboru do monitorowania odpowiedzi na leczenie systemowe u chorych na raka jelita grubego w stadium uogólnienia.

CEA – marker nowotworowy tzw. antygen rakowo-płodowy, substancja produkowana prze organizm w trakcie życia płodowego, po urodzeniu produkcja CEA jest znikoma, zwiększenie się jej stężenia we krwi może nasuwać podejrzenie procesu rozrostowego w obrębie jelita grubego i odbytnicy.

Badanie endoskopowe (kolonoskopia) – najważniejsze badanie, umożliwia wykrycie i zlokalizowanie guza, pobranie wycinków do oceny histopatologicznej.

Badania obrazowe USG jamy brzusznej i tomografia komputerowa (TK) pomocne są do wykrywania przerzutów nowotworowych. Rezonans magnetyczny (MR) przydatny jest do oceny stopnia zaawansowania raka oraz  głębokości nacieku.

Endoskopia kapsułkowa: jest to metoda, która wzbudza duże zainteresowanie. Polega na badaniu jelita za pomocą połykanej przez pacjenta mikrokamery. Kamera przechodzi przez przewód pokarmowy w fizjologiczny, naturalny sposób, podobnie jak kęs pokarmowy, ukazując przez cały ten czas obraz do rejestratora. Umożliwia prześledzenie całego przewodu pokarmowego. Przeciwwskazaniem do jej przeprowadzenia jest zwężenie światła jelita, które występuje często w przebiegu nowotworu jelita grubego, stąd nie jest to badanie rutynowo przeprowadzane.

Ocena zaawansowania raka odbytnicy jest podobna jak raka okrężnicy, przy czym standardem są rezonans magnetyczny (MR) i transrektalne USG (umożliwia ocenę miejscowego zaawansowania nowotworu).