Badania przesiewowe to takie, które przeprowadza się u osób nieprezentujących objawów choroby, w celu jej jak najwcześniejszego wykrycia i wyleczenia. Badania przeprowadza się w całej populacji lub w grupach zwiększonego ryzyka (np. w konkretnej grupie wiekowej). Celem jest wykrycie choroby we wczesnej fazie. Badania przesiewowe służą zmniejszeniu śmiertelności wywołanej daną chorobą. Badania przesiewowe są formą profilaktyki wtórnej – ma ona na celu zapobieganie konsekwencjom choroby, poprzez jej wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia. https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-profilaktyki-nowotworow-glowy-i-szyi" class="redactor-linkify-object" https://www.gov.pl/web/zdrowie... Projekt adresowany jest do osób w wieku aktywności zawodowej (40-65 rż) z grupy zwiększonego ryzyka (wieloletni palacze, osoby nadużywające alkoholu, osoby z grupy ryzyka zakażenia wirusem HPV), u których przez ponad 3 tygodnie nieprzerwanie występuje jeden z wymienionych objawów i nie jest on związany z infekcją górnych dróg oddechowych: przewlekła chrypka, ból gardła, pieczenie języka, owrzodzenie jamy ustnej, niedrożność lub krwawienie z nosa, problemy z przełykaniem, guz na szyi. Program obejmuje bezpłatne konsultacje w zakresie laryngologii oraz wykonanie badania przy użyciu nasofiberoskopu (giętkiego endoskopu, na końcu którego znajduje się kamerka, który umożliwia obrazowanie górnych dróg oddechowych). Do udziału w programie pacjent może zostać skierowany przez lekarza POZ, który weryfikuje objawy i wypełnia ankietę, która stanowi skierowanie do poradni specjalistycznej. Pacjent może także zgłosić się sam do programu bezpośrednio zgłaszając się do jednego ze specjalistycznych ośrodków realizujących projekt. Informację na temat placówek, w których można wykonać badania znaleźć można na stronie https://www.gov.pl/web/zdrowie/gdzie-mozesz-zrobic-badania
Podstawową formą profilaktyki pierwotnej (czyli takiej, która ma na celu zapobieganie chorobie, przez kontrolowanie czynników ryzyka) raka jamy ustnej jest unikanie dobrze poznanych czynników ryzyka tego nowotworu. Nowotworom tym można zatem zapobiegać poprzez:
- rzucenie palenia – podstawowym czynnikiem przyczynowym płaskonabłonkowych nowotworów głowy i szyi są substancje kancerogenne (rakotwórcze) zawarte w dymie tytoniowym. Za predysponujące do nowotworu uznano także rzucie tytoniu;
- unikanie picia wysokoprocentowego alkoholu – udowodnione jest, że jednoczesne narażenie na dym tytoniowy oraz alkohol wykazuje jeszcze silniejszy efekt kancerogenny;
- unikanie mechanicznego drażnienia jamy ustnej – np. poprzez źle dopasowane protezy stomatologiczne;
- higienę jamy ustnej i unikanie przewlekłych stanów zapalanych jamy ustnej;
- profilaktykę zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – szczepienie przeciwko HPV zalecane jest zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn i ma na celu profilaktykę nie tylko raka szyjki macicy, ale także raka odbytu, prącia, jamy ustnej oraz przełyku. W USA około 70% raków jamy ustnej i gardła związanych jest z zakażeniem HPV, w Polsce – około 30%. Co więcej, w skali świata obserwuje się spadek zachorowalności na nowotwory głowy i szyi, co ma związek ze zmniejszeniem ekspozycji na dym tytoniowy oraz alkohol. Niemniej jednak, obserwowany jest wzrost zapadalności na nowotwory głowy i szyi wśród pacjentów młodszych, niepalących i niespożywających alkoholu, zakażonych wirusem HPV;
- stosowanie diety bogatej w warzywa i owoce;
- leczenie zmian przednowotworowych – raki płaskonabłonkowe rozwijają się na podłożu stanów przedrakowych, czyli zmian związanych ze zwiększonym ryzykiem powstania nowotworu. Przemiana nowotworowa jest procesem wieloletnim, a wczesne etapy mogą być odwracalne. Do typowych zmian przedrakowych w jamie ustnej należą: leukoplakia (ognisko pogrubiałej błony śluzowej o białawym zabarwieniu), erytroplakia (ognisko pogrubiałej błony śluzowej o czerwonym zabarwieniu) oraz liszaj płaski (najczęściej białe grudki tworzące obraz mlecznobiałej siateczki). W przypadku leukoplakii i erytroplakii konieczne jest chirurgiczne wycięcie ogniska wraz z badaniem histopatologicznym pobranego materiału. Co więcej, usunięcie wyżej wymienionych zmian nie redukuje całkowicie ryzyka nowotworu jamy ustnej. Zatem pacjenci po usunięciu zmian przednowotworowych powinni pozostać pod czujną obserwacją ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia raka.
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania