Czerniak to najbardziej agresywny nowotwór skóry. Pochodzi z komórek nazywanych melanocytami, które wytwarzają melaninę – barwnik, który odpowiada między innymi za barwę skóry, włosów czy tęczówek oczu. To jeden z najrzadziej występujących nowotworów skóry, ale też najbardziej niebezpieczny. Melanina chroni przed szkodliwym promieniowaniem UV. Produkcja barwnika, która sprawia, że skóra ciemnieje pod wpływem słońca, to mechanizm obronny przeciw działaniu promieni ultrafioletowych. Poza skórą melanocyty występują także na błonach śluzowych oraz w gałce ocznej.
W Polsce zachorowalność na czerniaka wynosi około 5/100 000, odpowiada to około 3600 zachorowaniom rocznie. Średni wiek zachorowania podobny jest u obu płci i wynosi około 50 lat. W momencie rozpoznania 80% chorych osób ma czerniaka o charakterze zmiany miejscowej, stadium uogólnione, czyli rozsiana choroba nowotworowa występuje u około 20%.
Czerniak powstawać może na podłożu zmiany barwnikowej lub na wcześniej niezmienionej skórze.
Czerniaki są to nowotwory o wysokim odsetku wyleczeń, gdy zaawansowanie choroby ograniczone jest miejscowo do skóry. Dziesięcioletnie przeżycie w grupie chorych na czerniaka o grubości ≤1 mm i bez owrzodzenia wynosi 97%. Odsetek chorych przeżywających pięć lat gwałtownie spada wraz z kolejnymi stopniami zaawansowania choroby. Dlatego też tak istotna jest promocja wiedzy o tej chorobie i wczesnej diagnostyce zmian skórnych.
Przerzuty czerniaka złośliwego szerzą się drogą naczyń chłonnych do regionalnych węzłów chłonnych. W niektórych przypadkach skupiska komórek czerniaka zostają uwięzione w naczyniach chłonnych skóry, co prowadzi do powstania przerzutów czerniaka w skórze - guzki satelitarne. Przerzutują również drogą naczyń krwionośnych, najczęściej stwierdza się je w płucach, wątrobie i w mózgu. Czerniak może dawać również przerzuty odległe do nietypowych narządów np.: do mięśnia sercowego.
Każdy może zachorować na czerniaka, a poziom ryzyka zależy od typu urody, historii oparzeń słonecznych i przyzwyczajeń dotyczących korzystania ze słońca. Najbardziej narażone na zachorowanie są osoby, które:
Skutki opalania kumulują się w skórze, dlatego każda kąpiel słoneczna zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka. Edukacja pacjentów na temat zapobiegania oparzeniom oraz dbałości o uszkodzoną skórę obniża ryzyko zachorowania na czerniaka.
Sfinansowane z budżetu Miasta Poznania