Nowotwory płuca u niepalących

Niepalenie papierosów to podstawowy element profilaktyki nowotworów złośliwych płuca, nie dający jednak gwarancji, że na ten nowotwór nie zachorujemy.  Każdego roku, w USA 20% zgonów z powodu nowotworów złośliwych płuca dotyczy osób, które nigdy nie paliły papierosów i nie używały żadnych form tytoniu. Gdyby z nowotworów złośliwych płuca u niepalących stworzyć odrębną kategorię nowotworów, znalazłby się one w dziesiątce najczęstszych przyczyn zgonów na nowotwory w USA. Jakie są najważniejsze przyczyny zachorowań na nowotwory złośliwe płuca u osób, które nigdy nie paliły papierosów?

Radon – najistotniejszym czynnikiem zachorowania na nowotwór płuca u osób niepalących jest ekspozycja na radon. Radon występuje naturalnie w glebie i skałach, jego koncentracja w miejscu pracy i zamieszkania uzależniona jest od wielu czynników: 

• stężenia radu-226 w glebie (powstaje w wyniku rozpadu pierwiastków promieniotwórczych uranu U-238 oraz toru Tu-232); 
• przepuszczalności gleby; 
• przestrzeni w fundamentach budynków przez które radon może się przedostać do budynków; 
• stopnia utrzymywania radonu przez poszczególne budynki.

Powyższe zmienne mogą skutkować dużym zróżnicowaniem stężenia radonu nawet na małej przestrzeni geograficznej. Głównym źródłem ekspozycji na radon jest miejsce zamieszkania, gdzie stężenie radonu jest zróżnicowane w krótkich okresach w zależności od pomieszczenia, pory roku oraz pory dnia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że dla różnych populacji, odsetek zachorowań na nowotwory płuca związany z ekspozycją na radon zawiera się w przedziale 3-14%, w tym dla Europy około 9%. W analizie dotyczącej narażenia na radon w miejscu zamieszkania, zaobserwowano około 10% wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy płuca przy stężeniu radonu na poziomie 100 Bq/m³ oraz około 20% wzrost ryzyka przy stężeniu 200 Bq/m³ .

We wrześniu 2009 roku WHO zaleciła stosowanie maksymalnego poziomu dopuszczalnego radonu nie przekraczającego 100 Bq/m³, wzywając do poprawienia procedur pomiarowych oraz programów ochronnych, a także udoskonalenia prawa budowlanego mającego na celu ograniczenie przedostawania się radonu do budynków na etapie konstrukcji.

Bierne palenie – każdego roku w USA około 7 tys. niepalących dorosłych osób umiera z powodu nowotworów płuca, których przyczyną jest bierne palenie papierosów. Ekspozycja na dym tytoniowy powoduje 25% wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy płuca (według: World Cancer Report 2014). Istotnym czynnikiem ryzyka jest narażenie na dym tytoniowy w miejscu pracy i w środowisku domowym. Prawo zabraniające palenia papierosów w miejscach publicznych może ograniczyć liczbę nowotworów.

Ekspozycja w miejscu pracy – czynnikami na które narażenie może zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwór płuca są azbest oraz wyziewy ze silników na olej napędowy. Na podstawie badań brytyjskich oszacowano, że w 2005 odsetek zachorowań na nowotwory złośliwe, za który odpowiadała ekspozycja w miejscu pracy, wynosił 8.2% w populacji męskiej oraz 2.3% u kobiet (5.3% dla ogólnej populacji), z najwyższym odsetkiem (powyżej 20% u mężczyzn) zaobserwowanym dla nowotworów płuca.

Zanieczyszczenie powietrza – zanieczyszczenie powietrza zarówno zewnętrznego jak i w pomieszczeniach zamkniętych może zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwór płuca. Międzynarodowa Organizacja do Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer, IARC) potwierdziła sklasyfikowanie zewnętrznego zanieczyszczenia powietrza jako czynnik kancerogenny dla ludzi (grupa 1).

Wyniki meta-analizy, której wyniki opublikowane zostały  na łamach European Journal of Cancer Prevention, wskazują że długotrwała ekspozycja na pył PM2.5, NO2, NOx oraz SO2 może wiązać się ze wzrostem ryzyka wystąpienia nowotworu złośliwego płuca. Pomimo, że wykazany wzrost ryzyka względnego jest stosunkowo niewielki, wyniki badania mogą mieć istotne znaczenie dla zdrowia populacji ze względu na fakt, że duża część światowej populacji narażona jest na zanieczyszczenie powietrza. 

Ponadto, mutacje w niektórych genach obserwowane są częściej w przypadku nowotworów płuca występujących u osób niepalących niż u palaczy. 

Osoby niepalące papierosów wyeliminowały najistotniejszy czynnik ryzyka wystąpienia nowotworu płuca (ryzyko zachorowania na ten nowotwór jest ponad 25-krotnie wyższe u mężczyzn palących papierosy oraz ponad 26-krotnie wyższe u kobiet). Pomiar stężenia radonu w mieszkaniu, unikanie narażenie na dym tytoniowy oraz czynniki ryzyka w miejscu pracy pozwolą wyeliminować najważniejsze czynniki ryzyka zachorowania na nowotwór płuca u niepalących. Zdrowa dieta z dużą zawartością owoców i warzyw również pozwala obniżyć ryzyko zachorowania na nowotwór płuca.