Szacuje się, że w 2012 roku ponad połowa populacji krajów Unii Europejskiej (EU) charakteryzowała się nadwagą a jedna na sześć osób była otyła, ze względu na brak równowagi pomiędzy energią pobraną w postaci pożywienia a jej wydatkowaniem. W Polsce nadwaga dotyczy 16.6% mężczyzn oraz 15.2% kobiet. Odsetek ludzi z nadwagą jest większy w starszych grupach wiekowych. Powszechność nadmiernej masy ciała różni się w zależności od wykształcenia. Wśród kobiet odsetek osób z nadwagą i otyłością spada wraz ze wzrostem wykształcenia. W populacji mężczyzn w UE związek ten jest bardziej zróżnicowany. W części krajów odsetek mężczyzn z nadwagą rośnie wraz z wykształceniem, w innych maleje, a w niektórych populacjach powszechność nadwagi jest największa wśród mężczyzn ze średnim poziomem edukacji.
Najpowszechniej używanym miernikiem poziomu masy ciała jest jego indeks (BMI – Body Mass Index), przy czym może być on mylącym u ludzi z dużą masą mięśniową. Według skali WHO (Międzynarodowa Organizacja Zdrowia) nadwaga występuje przy BMI 25-29.9 kg/m2, natomiast otyłość przy BMI >= 30.0 kg/m2. Innym miernikiem masy ciała i zwartości tkanki tłuszczowej (otyłość trzewna i brzuszna) jest obwód pasa.
Składnikami diety, które w największym stopniu wpływają na powstawanie nadwagi są produkty i napoje o wysokiej wartości energetycznej (słodzone napoje, fast-foody, przetworzone produkty o wysokiej zawartości tłuszczu, cukru i soli). Regularna aktywność fizyczna zapobiega nadwadze i otyłości, natomiast długi czas spędzany w pozycji siedzącej (szczególnie oglądanie telewizji) sprzyja zwiększaniu masy ciała.
W populacji europejskiej nadwaga i otyłość odpowiadają za 3.2% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn oraz 8.6% zachorowań u kobiet. Nadwaga zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe przełyku, jelita grubego i odbytnicy, pęcherzyka żółciowego, trzustki, pomenopauzalnych nowotworów piersi, nowotworów trzonu macicy, jajnika, nerki i zaawansowanych nowotworów gruczołu krokowego. Szacuje się, że w zależności od umiejscowienia i płci, nadwaga i otyłość są przyczyną od 4 do 38% zachorowań na poszczególne nowotwory. Wyniki meta-analizy badań prospektywnych wykazały związek pomiędzy wzrostem BMI a zwiększeniem ryzyka zachorowania również na inne nowotwory (tarczyca, wątroba, białaczki, czerniak złośliwy, szpiczak mnogi, chłoniaki). Badania obserwacyjne wskazują na 10-30% wzrost ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe zależne od masy ciała przy wzroście BMI o każde 5 kg/m2. Nadmierna masa ciała zwiększa również ryzyko wystąpienia innych schorzeń, takich jak cukrzyca i choroby serca oraz zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu.
Chroniczny pozytywny bilans energetyczny, wynikający z większej podaży energii z posiłków i niskiej aktywnością fizycznej, prowadzi do powstania nadwagi, która wiąże się ze zmianami metabolicznymi w organizmie. Zwiększa się poziom insuliny, insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) a także hormonów steroidowych. Metabolicznie aktywne komórki tkanki tłuszczowej są źródłem hormonów oraz cytokin: leptyny, adiponektyny, cytokin zapalnych. Powyższe zmiany metaboliczne odgrywają kluczową rolę we wpływie nadwagi i otyłości jako czynników zwiększających ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe.
Wzrost ryzyka zachorowania na pomenopauzalne nowotwory piersi wiąże się z mechanizmem powstawania estrogenów z tkanki tłuszczowej. Dodatkowo podwyższony poziom insuliny związany z nadwagą hamuje wydzielanie globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG). Oba wymienione mechanizmy prowadzą do zwiększonego poziomu biodostępności estradiolu i testosteronu.
Biorąc pod uwagę całość dowodów epidemiologicznych autorzy Europejskiego Kodu Walki z Rakiem zalecają w punkcie dotyczącym masy ciała: „Podejmij działania zmierzające do utrzymania zdrowej masy ciała ”.