To najbardziej agresywny nowotwór skóry, na który zachorowania stanowią poniżej 5% wszystkich zachorowań na nowotwory skóry, ale jednocześnie jest przyczyną ponad 75% zgonów z powodu nowotworów skóry.
W 2018 roku na świecie zdiagnozowano prawie 290 tys. nowych zachorowań na czerniaka oraz wystąpiło około 61 tys. zgonów. Najwyższą zachorowalność obserwuje się w populacjach o jasnej karnacji skóry zamieszkujących regiony o wysokiej ekspozycji na promieniowanie słoneczne (Australia, Nowa Zelandia). W tych krajach, czerniak jest najczęściej diagnozowanym nowotworem u osób przed 40. rokiem życia i jednym z najczęstszych w całej populacji. Drastyczny wzrost zachorowalności na czerniaka obserwowany jest w populacjach europejskich.
Około 5-10% zachorowań diagnozowanych jest u osób z historią rodzinną silnie obciążoną występowaniem czerniaka.
Czynnikami zwiększającymi ryzyko jest ekspozycja na promieniowanie UV a także:
- jasna karnacja skóry,
- jasny kolor włosów,
- niebieskie oczy,
- obecność znamion (przy ponad 100 znamionach ryzyko jest 7-krotnie wyższe niż przy poniżej 15)
- tendencja do posiadania piegów.
Dowody epidemiologiczne wskazują także, że sztuczne źródła promieniowania UV (łóżka do opalania, solaria, fototerapia) zwiększają ryzyko zachorowania. Osłabienie odporności (immunosupresja) zwiększa ryzyko 2-3-krotnie.
Prewencja ma podstawowe znaczenie w postępowaniu z czerniakiem. Dla populacji o pochodzeniu europejskim, część zachorowań, za które odpowiada ekspozycja na promieniowanie słoneczne wynosi 65-90%, przy czym większość szacunków jest bliżej górnej granicy tego przedziału. Zachęcanie do zachowań ograniczających ekspozycję na promieniowanie UV (szukanie cienia w porach największej ekspozycji na słońce, stosowanie kremów z filtrami oraz ubrań chroniących przed ekspozycją) to główny element prewencji pierwotnej. W niektórych krajach wprowadzono restrykcje odnośnie korzystania z solariów (w Polsce zabronione przed 18 rokiem życia).