W 28 z 40 krajów Unii Europejskiej (UE) nowotwory złośliwe są główną przyczyną przedwczesnej śmierci, a w pozostałych 12, drugą przyczyną według kolejności. W 2018 roku rozpoznano w krajach UE prawie 4 mln nowych zachorowań na nowotwory złośliwe i były one przyczyną prawie 2 mln zgonów. Jeżeli dotychczasowe trendy zachorowalności będą kontynuowane, to biorąc pod uwagę zmiany demograficzne (głównie starzenie się populacji), prognoza dla roku 2040 przewiduje 4,75 mln nowych zachorowań oraz 2,55 mln zgonów z powodu nowotworów złośliwych.
Walka z chorobami nowotworowymi obejmuje profilaktykę pierwotną, wtórną oraz trzeciorzędową. Na podstawie ostatnich badań przeprowadzonych we Francji, Wielkiej Brytanii oraz w Niemczech szacuje się około 40% nowotworów złośliwych można by uniknąć poprzez wpływ profilaktyki pierwotnej. Jako główne pola działania w zakresie profilaktyki pierwszorzędowej wskazuje się: odpowiednie unormowania programowe i prawne walki z paleniem papierosów, piciem alkoholu i innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na nowotwory; organizację programów szczepień (przeciw HPV, przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B); edukację w zakresie zdrowego stylu życia i zachowań prozdrowotnych (w zakresie niepalenia papierosów, ograniczenia spożycia alkoholu, odpowiedniej diety, utrzymania zdrowej masy ciała, ochrony przed promieniowaniem UV) oraz prewencję medyczną (aspiryna, tamoksifen). W zależności od rodzaju nowotworu złośliwego, od 75% do 100% zachorowań na nowotwory płuca, szyjki macicy, przełyku, jamy ustnej, czerniaka oraz żołądka jest do uniknięcia poprzez ograniczenia narażenia na znane czynniki ryzyka oraz działania prozdrowotne. W przypadku nowotworów jelita grubego i odbytnicy, pęcherza moczowego, nerki, wątroby, trzonu macicy, trzustki oraz piersi dotyczy to od 25% do 74% zachorowań.
Profilaktyka wtórna, czyli programy przesiewowe mające na celu rozpoznanie nowotworu we wczesnym stadium lub rozpoznanie stanów przednowotworowych, może pozwolić na redukcję umieralności z powodu nowotworów piersi, szyjki macicy oraz jelita grubego i odbytnicy. Jednak stopień rozpowszechnienia badań przesiewowych w krajach UE jest bardzo zróżnicowany.
Celem onkologicznej profilaktyki trzeciorzędowej jest ograniczenie umieralności, niepełnosprawności, ryzyka kolejnego nowotworu złośliwego oraz poprawa jakości życia po diagnozie nowotworu złośliwego.
[tekst na podstawie: https://journals.sagepub.com/d... przygotował Piotr Wojtyś]