Ciąża to prawdziwie niesamowity czas dla organizmu kobiety. W tym okresie zachodzi ogrom zmian, mający na celu zapewnienie najlepszych warunków dla rozwoju płodu i przygotowanie ciała kobiety do porodu i karmienia. Czasem zdarza się jednak, że czas ciąży to również czas wykrycia nowotworu złośliwego. Jest to sytuacja szczególna, bo choroba nowotworowa występuje wtedy nie tylko u młodej osoby, ale także ciężarnej, co może nieco zawężać pole terapeutycznego działania. Rak jelita grubego występuje średnio w czasie 1 na 13 tys. ciąż. Jak wygląda jego diagnostyka i leczenie u kobiet ciężarnych?
Diagnostyka nowotworu złośliwego u kobiet w ciąży jest z reguły utrudniona, ze względu na wspomniane wcześniej zmiany zachodzące w organizmie. Ciąża może niejako maskować objawy nowotworu, np. zaparcia często towarzyszą ciąży, ale mogą również być objawem raka jelita grubego, podobnie nudności czy domieszka krwi w stolcu (w ciąży z guzków krwawniczych, tzw. hemoroidów). Diagnostyka biochemiczna, czyli z użyciem markerów nowotworowych, również jest utrudniona, ponieważ wiele z markerów jest fizjologicznie podwyższonych w ciąży (np. AFP, Ca 125). Ograniczenie dotyczy również badań obrazowych; wiele współczesnych badań wykorzystywanych w diagnostyce onkologicznej opiera się na promieniowaniu jonizującym, które ma działanie szkodliwe dla płodu. Choć istnieje udokumentowana bezpieczna dla płodu dawka promieniowania, to zawsze dąży się do uzyskania najdokładniejszych wyników badań przy zachowaniu bezpieczeństwa matki i płodu, dlatego badania tomografii komputerowej są przeciwwskazane. W określonych przypadkach dopuszczalne jest wykonanie badań mammograficznych czy RTG klatki piersiowej. Nie powinno się także wykonywać u ciężarnych badań z użyciem radioizotopów, czyli PET-TK czy scyntygrafii. Dopuszczalnymi badaniami są rezonans magnetyczny i USG. Kolonoskopia i inne badania endoskopowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które stanowią często podstawę rozpoznania raka jelita grubego, mogą być wykonane w ciąży, jednak decyzja o wykonaniu badania jest podejmowana indywidualnie.
Leczenie nowotworów w ciąży również jest nieco ograniczone w porównaniu do chorych dorosłych nie będących w ciąży, jednak podkreśla się, że sama ciąża nie powinna być powodem . W przypadku raka jelita grubego, dobór leczenia będzie zależał od stopnia zaawansowania nowotworu, stopnia zaawansowania ciąży i stanów nagłych związanych z nowotworem (np. występowania objawów niedrożności jelit). W przypadku diagnozy raka jelita grubego przed 20. tygodniem ciąży, leczenie polega na radykalnym zabiegu chirurgicznym (w przypadku odpowiedniego stopnia zaawansowania nowotworu), czyli wycięciu guza z węzłami chłonnymi, a następnie ewentualnej chemioterapii uzupełniającej od 20. tygodnia ciąży. W przypadku diagnozy po 20. tygodniu ciąży, zabieg chirurgiczny jest odraczany do momentu osiągnięcia dojrzałości przez płód. Ciąża jest wtedy rozwiązywana wcześniej, po czym leczenie onkologiczne jest wdrażane standardowo. Odroczenie leczenia przy rozpoznaniu po 20. tygodniu ciąży wynika ze zmian anatomicznych na tym etapie ciąży, które utrudniają wykonanie zabiegu.
Nowotwory jelita grubego o wyższym stopniu zaawansowania, w przypadku których niemożliwe jest przeprowadzenie radykalnego zabiegu chirurgicznego, wymagają jeszcze bardziej indywidualnego podejścia. W leczeniu takich pacjentek, rozważane mogą być opcje zakończenia ciąży i wdrożenia standardowej terapii. W przypadku choroby rozsianej, jedyną opcją terapeutyczną dla ciężarnych będzie chemioterapia. Leki biologiczne nie są wskazane u ciężarnych, ze względu na nieznany profil bezpieczeństwa względem płodu.
W przypadku stanów nagłych związanych z rakiem jelita grubego, np. niedrożnością jelit spowodowaną nowotworem, zabieg chirurgiczny jest wykonywany niezależnie od zaawansowania ciąży, ze wskazań życiowych.
Na podstawie: Onkologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Pomoc dydaktyczna dla lekarzy specjalizujących się w onkologii. Wydanie 2. Pod redakcją: Rafała Steca, Marty Smoter, Andrzeja Deptały. Astreria Med, Gdańsk 2021.
Więcej z zakresu raka jelita znajdziesz na stronie OPEN Poznań, zapraszamy