Według publikacji The economics of tobacco and tobacco control, przemysł tytoniowy i szkodliwy dla zdrowia populacji wpływ jego wyrobów, kosztują światową ekonomię ponad 1 bilion dolarów rocznie w postaci wydatków na świadczenia zdrowotne oraz utratę produktywności. Około 6 mln osób umiera każdego roku w związku z używaniem różnych form tytoniu, z czego większość w krajach rozwijających się. W skali świata jest około 1.1 mld palaczy w wieku 15 lat i starszych z czego 80% żyje w krajach o niskich i średnich dochodach. Około 226 mln osób palących papierosy żyje w biedzie.
Wpływ produktów tytoniowych na ekonomię i stan zdrowia populacji jest ogromny i wzrasta szczególnie w krajach o niskich i średnich dochodach.
Opracowane są polityki i programy zmierzające do redukcji stosowania produktów tytoniowych oraz ograniczenia zdrowotnych i ekonomicznych skutków ich stosowania, jednak ich powszechność i efektywność jest zbyt niska.
Polityki i programy zmierzające do redukcji stosowania produktów tytoniowych są wysoce efektywne kosztowo. Programy te obejmują wzrost podatków i cen na wybory tytoniowe, zakaz reklamy takich produktów, ostrzeżenia o skutkach zdrowotnych na opakowaniach, wprowadzenie stref wolnych od dymu tytoniowego, rozpowszechnienie programów pomocy dla osób, które chcą rzucić palenie. W latach 2013-14 przychód z podatków na wyroby tytoniowe wyniósł w skali globalnej prawie 269 mld dolarów z czego mniej niż 1 mld dolarów przeznaczony został na kontrolę stosowania produktów tytoniowych.
Kontrola nielegalnego handlu wyrobami tytoniowymi jest kluczowym elementem polityki redukcji ich stosowania oraz konsekwencji zdrowotnych i ekonomicznych. W wielu krajach problemem jest powszechność korupcji, brak zaangażowanie w kontrolę nielegalnego handlu oraz nieefektywność działań z zakresu wprowadzenia cen i podatków na wyroby tytoniowe oraz ich egzekwowania. Doświadczenia z innych krajów wskazują, że można efektywnie kontrolować nielegalny handel wyrobami tytoniowymi oraz ograniczyć ich wpływ.
Kontrola stosowania produktów tytoniowych nie wpływa negatywnie na ekonomię. Liczba miejsc pracy związanych z przemysłem tytoniowym zmniejsza się w większości krajów w konsekwencji innowacji technologicznych i prywatyzacji tego sektora przemysłu. Działania zmierzające do ograniczenie zużycia produktów tytoniowych nie wpłyną w związku z tym, w większości krajów, na znaczne ograniczenie miejsc pracy i zwiększenie bezrobocia.
Kontrola stosowania produktów tytoniowych pozwala ograniczyć nierówności w sferze zdrowia i ekonomii, które w dużej mierze związane są ze stosowaniem produktów tytoniowych. Zużycie produktów tytoniowych jest bardziej powszechne wśród grup gorzej sytuowanych.
Obserwuje się progres w obszarze kontroli stosowania wyrobów tytoniowych, ale skoncentrowany wysiłek jest konieczny aby postęp był utrzymany i przyspieszony. W wielu regionach powszechność stosowania produktów tytoniowych jest na stałym poziomie lub obniża się. Jednak zwiększające się zużycie wyrobów tytoniowych w niektórych regionach i potencjalny możliwy podobny trend w innych, grozi spowolnieniem pozytywnych zmian w skali globalnej.
Siła przemysłu tytoniowego wzrosła w ostatnim czasie stwarzając nowe wyzwania dla programów kontroli stosowania tytoniu. W 2014 roku pięć największych kompani tytoniowych odpowiadało za 85% całkowitego rynku wyrobów tytoniowych. Skuteczność programów skierowanych na ograniczenie wpływu kompani tytoniowych nie była do tej pory testowana, ale stwarzają one nowe możliwości ograniczenia wpływu wyrobów tytoniowych.
Kontrola stosowania wyrobów tytoniowych jest kluczowym elementem odpowiedzi WHO na rozszerzającą się epidemię chorób niezakaźnych, szczególnie chorób serca i układu krążenia, nowotworów złośliwych, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz cukrzycy. Choroby niezakaźne są przyczyną około 16 mln przedwczesnych (przed 70 rokiem życia) zgonów rocznie w skali świata. Redukcja stosowania wyrobów tytoniowych to istotny element globalnych działań zmierzających do obniżenia liczby przedwczesnych zgonów z powodu chorób niezakaźnych o 1/3 do roku 2030.