Badania przesiewowe (wczesnego wykrywania nowotworów) rekomendowane są tylko w przypadku nowotworów złośliwych, dla których efekt ocalonych lat życia przewyższa potencjalne negatywne efekty skryningu, w tym szczególnie rozpoznawanie nowotworów złośliwych, które w ciągu trwania życia nie wyrządziłby osobom żadnej szkody (przypadki przediagnozowane). Warunkiem zalecania badań przesiewowych jest także zapewnienie odpowiedniej ich jakości. Badania przesiewowe w krajach Unii Europejskiej (UE) różnią się pod względem wieku rozpoczęcia zapraszania do badań, interwału miedzy badaniami oraz górnej granicy wiekowej uczestników. Różnice te wynikają z poziomu zachorowalności na poszczególne nowotwory złośliwe, dostępnych środków oraz stosowanych w programach testów skryningowych.
W krajach UE nowotwory złośliwe jelita grubego i odbytnicy są trzecią przyczyną zachorowań na nowotwory oraz drugą przyczyną zgonów (345 tys. nowych zachorowań, 150 tys. zgonów rocznie). U około jednej na dwadzieścia osób zostanie w ciągu jej życia zdiagnozowany nowotwór jelita grubego i odbytnicy. Osiem na dziesięć przypadków nowotworów występuje u osób po 60 roku życia. Około pięć z dziesięciu osób z nowotworem jelita grubego i odbytnicy umrze z powodu tego nowotworu. Ryzyko zgonu jest niższe jeżeli nowotwór rozpoznany jest w programie wczesnego wykrywania nowotworu. Do uczestnictwa w programach wczesnego wykrywania nowotworów złośliwych jelita grubego i odbytnicy zapraszane są kobiety i mężczyźni począwszy od wieku 50-60 lat. Przedział między badaniami wynosi w zależności od rodzaju testu skryningowego: dwa lata w przypadku testu na krew utajoną w kale, dziesięć lat w przypadku sigmoidoskopii lub kolonoskopii. Większość programów przesiewowych kontynuowana jest do wieku 70-75 lat.
Nowotwory złośliwe piersi w krajach UE są najczęstszą przyczyną zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe u kobiet (365 tys. nowych zachorowań, 91 tys. zgonów rocznie). Około jednej na dziesięć kobiet zachoruje w ciągu swojego życia na nowotwór piersi. Nowotwory złośliwe piersi diagnozowane są przede wszystkim u kobiet w średnim i starszym wieku, chociaż nowotwory te rozpoznawane są także u kobiet młodszych. Jedna na cztery kobiety z nowotworem piersi, umrze z jego powodu. Do uczestnictwa w większości programów przesiewowych wczesnego wykrywania nowotworów piersi zapraszane są kobiety od 50 roku życia (jeżeli zapraszane są młodsze kobiety to nie wcześniej niż przed 40 rokiem życia). Przedział między badaniami wynosi dwa lata a program kontynuowany jest do skończenia przez kobiety 70-75 lat.
W 2012 roku w krajach UE zdiagnozowano 34 tys. nowych przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe szyjki macicy oraz 13 tys. zgonów. Wysoką zachorowalność na nowotwory szyjki macicy obserwuje się w krajach na wschodzie i południu regionu, które dołączyły do UE po 2003 roku. Umieralność na nowotwory szyjki macicy w Rumunii i na Litwie jest siedmiokrotnie wyższa niż w Finlandii. Tak ekstremalna różnica we współczynnikach umieralności wiąże się głównie z brakiem prawidłowo funkcjonujących programów wczesnego wykrywania nowotworów szyjki macicy w nowych krajach UE. W nowotworach szyjki macicy, jeżeli testem przesiewowym jest badanie cytologiczne, zapraszane są kobiety począwszy od grupy wiekowej 25-30 lat, z przedziałem między badaniami wynoszącym od trzech do pięciu lat. Jeżeli badaniem przesiewowym jest test wykrywający wirus brodawczaka ludzkiego, zapraszane są kobiety począwszy od 35 roku (zwykle nie przed ukończeniem 30 roku życia) w interwale pięcioletnim lub dłuższym. Bez względu na rodzaj testu skryningowego, górną granicą wieku uczestniczek jest 60 lub 65 lat (jeżeli ostatnim wynikiem badania była norma).
Autorzy Europejskiego Kodu Walki z Rakiem zgadzają się co do faktu, że w momencie przeprowadzania analizy bilans pozytywnych i negatywnych aspektów badań wczesnego wykrywania innych nowotworów złośliwych, szczególnie płuca i gruczołu krokowego, nie pozwala na rekomendowanie uczestnictwa w takich badaniach obywatelom krajów UE.
Biorąc pod uwagę całość dowodów epidemiologicznych autorzy Europejskiego Kodu Walki z Rakiem zalecają w punkcie dotyczącym programów wczesnego wykrywania nowotworów złośliwych: „Bierz udział w zorganizowanych badaniach przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania nowotworów złośliwych: jelita grubego i odbytnicy (kobiety i mężczyźni), piersi (kobiety), szyjki macicy (kobiety)”.